Gün İsimleri Nereden Geliyor ?

Haftanın Günleri

Tabiki hepiniz biliyorsunuz. Pazartesi , Salı, Çarşamba, Perşembe, Cuma ve Cumartesi-Pazar ! Peki bu gün isimleri nereden geliyor hiç düşündünüz mü ? Haftanın günleri tarihsel süreçte çeşitli toplumlar tarafından farklı isimlerle anılmıştır. Biz bu yazımızda bu isimlerin en önemli kökenlerini inceleyeceğiz. Şüphesiz bu önemi belirleyen içinde bulunduğumuz toplumun bağlı olduğu dinamiklerdir.

Öncelikle şunu belirtmek isterim ki günümüzde kullandığımız hiçbir isim, rastgele kullanıma girmemiştir ve tarih boyunca çeşitli anlamlar kazanmıştır. Hatta örnek vermek gerekirse “ruspu” temiz yüzü ak demektir. Ancak günümüzde farklı bir manada kullanılmaktadır. Tam tersi bir mana.

Bir çok kelime bu şekilde bozulmaya uğramıştır. Gün isimleri de bu kapsamda değişime uğramışlardır.

Uygarlıklar      farklı    manalarda gün isimleri kullanmışlardır. Sırasıyla başlayalım ? Shell we tellll!

Pazar

Haftanın günleri her ne kadar pazartesi ile başlıyor olsa da pazartesi ismi Pazar isminin sonrasında gelen manasında olduğu için bu gün ile başlamayı uygun buldum.

Pazar günü, toplumların pazar yerlerini bu günde kurmalarından ileri geliyor. Farsça pazar kelimesi çarşı manasına da geliyor.

Pazar kelimesinin ingilizce karşılığı ise Sunday, yani güneş günü !

Farsça’da ise Yek-Şenbe yani Cumartesiden sonra gelen ilk gece manasına gelir. Bu Arapça’da karşımıza El-Ahad yani yine bir manasında karşımıza çıkıyor. Bu iki dildeki anlamına baktığımızda cumartesiden sonra gelen ilk gece manası vardır.

Pazartesi

Dilimizde Pazar gününden sonra manasında Pazar-ertesi şeklinde geçiyor.

Farsça’da karşımıza dü-şenbe yani ikinci gece, Arapçada ise yine el-isneyn şeklinde karşımıza çıkıyor. Saniye kelimesi de burdan gelmektedir. Manası ikinci demektir. Peki birinci nedir ? Birinci Saattir.

Düşenbe ve El isneyn kelimelerinde , iki manada da cumartesiden sonra gelen ikinci gece manası ile karşılaşıyoruz.

İingilizce’de karşılığı Moonday, yani ay günüdür.

Salı

Salı kelimesi bir şekilde Türkçe’ye dönüştürülmüş kelimelerdendir. Arapça Selase kelimesi 3 manasına gelir. Bu kelimenin içerdiği anlam cumartesiden sonra 3.cü gecedir. Dilimize Salı olarak geçmiştir.

Farsçası seşenbe, burada bir dipnot: senbe, gece manasına gelir.

İngilizce’de ise Tuesday manasın kullanılır. Tues, bir Germen gök tanrısıdır. Tiwaz şeklinde de ifade edilmektedir.

Çarşamba

Çehar-şenbe, yani dördüncü gece demektir. Çehar Farsça’da dört manasına geliyor.

Arapça’da ise 4 manasına gelen Al arbia  bu günü ifade eder.

İngilizce de karşılığı ise Wednesday , İskandinav tanrılarından Odin veya diğer şeklinde Wodin’in günü olarak ifade edilir. Bilinen gün isimleri nereden geliyor konusuna Perşembe ile devam ediyoruz.

Perşembe

Farsça’da penç , beş demektir. Penç-şenbe beşinci gece demektir.  El Hamis ise arapçada  beş manasına gelir . Günlerin manalarına baktığımızda daha çok Arapça ve Farsça için sayılarla ifade edildiğini söylemek yanlış olmaz. Ama batı dillerinde mitolojik tanrılar ile özdeşleşmişlerdir.

İngilizce’de Thursday , İskandinav tanrısı Thor’un günü olarak bilinmektedir. Thor şimşek tanrısıdır. Thunder, manası itibari ile şimşek demektir.

Cuma

Cem edilen gün, yani toplanılan gün demektir. Arapça’da toplanma manasına gelir. Cuma günü müslümanlar namaz için toplanırlar.

İngilizce’de Friday , İskandinav aşk tanrısı Frigga’nın günü olarak ifade ediliyor. Ayrıca Black Friday olarak nam salmış bir indirim çılgınlığı olduğunu da hatırlatalım . ülkemizde de black friday çılgınlığına katılım artmaktadır.

Cumartesi

Dilimizde cumadan sonra gelen gün manasında kullanılmıştır.

Farsça’da doğrudan Şenbe kelimesi, Cumartesi manasına gelmektedir. Günlerin manası toplumlarda değişkenlik göstermektedir.

İngilizler’de ise bugün Saturday olarak ifade edilir. Satürn güç ve adalet tanrısıdır.

Arapça’da ibraniceden gelen bir kelime olan Şıbt veya Sabat kullanılır ve manası dinlenme günü demektir.

görüldüğü üzere gün isimleri çeşitlilik gösteriyor ve toplumların hepsi kendi kültürlerine göre isimlendiriyorlar. Batı toplumlarında özellikle mitolojik kelimelerin seçilmiş olması ilginç bir nokta. Ülkemizde ise gün isimleri arapça ve farsçanınet etkisi ile karma bir dağılım gösteriyor. Türkçe bir kelime olmadığını görüyoruz.