Osmanlı Duraklama Dönemi

Arayış Yılları

Osmanlı Duraklama Dönemi – 17 YY Arayış Yılları

Arayış Yılları 17.YY

Yükselme dönemi olarak adlandırdığımız  1453- 1595 arası dönemde son  iki  padişah  II.Selim ve III. Murad’tır. Duraklama dönemi ise bu dönemden sonra başlamaktadır.

Bu dönemde  Sokollu Mehmet Paşa   sadrazamlık yapmış ve güçlü etkisi ile öne çıkmıştır. Bu sebeple de bu döneme Sokollu dönemi de denebilir.

Arayış yılları ise 1579  yılında III.Murad’ın Sadrazamı  Sokollu Mehmet Paşa’nın ölmesi üzerine  başlamış bulunmaktadır. Duraklama dönemi dediğimiz bu dönem aynı zamanda arayış yıllarıdır.

III.MEHMET DÖNEMİ – Duraklama Dönemi

Şehzade Mehmet , III. Murad böbrek hastalığı sebebi ile vefat edince Manisa’dan İstanbul’a gelerek tahta cülus etti.

Tahta geçtiği gece  sadece 4 ‘ü yetişkin kabul edilen  19 kardeşi boğularak öldürüldü. Saltanatından bir kaç sene sonra da oğlu Mahmud’u öldürttü.

Sancak sisteminde yetişen son padişahtır ve kendi devrinde “ Kafes Sistemi” usulünü devreye sokmuştur. Kafesten kasıt Şimşirlik dairesi  olarak düzenlenmiş bir odadır. ( Bahçesinde şiöşir ağaçları olduğu için , süs bitkisidir. )

Kafes sisteminde yetişen ilk padişah ise   I.Ahmed’tir.

Saltanatı süresince annesi SAFİYE sultanın etkisinde kalmıştır.

Papa ve Avusturya’nın Propaganda ve kışkırtmalarıyla Osmanlı’ya tabii; Erdel,Eflak ve Boğdan voyvodalıkları isyan etmeye başlar.

Bu durum üzerine Osmanlı Devleti,Eflak ve Boğdan’ın Prenslik statüsünü kaldırarak  Osmanlı’ya bağlı birer vilayet haline getirir  ve valiler tayin eder. 

Papanın çağrısı ile  Avusturya önderliğinde bir haçlı ordusu kurulur ve  ESTERGON kalesi ele geçiririlir.

Halk arasında, yeniçerilerde ve devlet yöneticileri arasında büyük huzursuzluk baş göstermeye başlar ve III.Mehmed’in ordunun başında sefere çıkmasını isterler.

Nitekim sefere uzun bir süre  padişahlar  öncülük etmemiştir  Kanuni’den sonra.

 Safiye Sultan karşı çıkmışsa da III.Mehmed validesine:“Eğer sefere çıkmayacaksak Eyüp Sultan’da bu kılıcı niye kuşanırız “ der  ve ordunun başında sefere çıkar.

Sultan III.Mehmed’e   EĞRİ FATİHİ  ünvanını kazandıran ilk başarısı  EĞRİ KALESİNİN FETHİ OLMUŞTUR.

1596 tarihinde Haçova Meydanı’nda  Avusturya Ordusunun bir anlık disiplinsizliği  ile savaş kazanıldı.  (Henüz savaş bitmeden kazandıklarını sanarak eşyaları ve hazineyi yağmalamaya başladılar )

Osmanlı ordusunun geri hizmetinde bulunan  Oduncular, Çadırcılar, Deveciler ve Aşçıların da Yeniçerilere ve Akıncılara destek vermesiyle topyekün saldıran Osmanlı orudusu büyük bir zaferle “Haçova Meydan Savaşı”nı kazanmıştır.

Savaşa kaynaklarda “ Kazan kepçe “ savaşı da denilmektedir.

Avusturya baskın durumdayken savaşı yarıda bırap ,savaş meydanından geri dönmek isteyen, hocası Sadeddin Efendi’nin baskısıyla da olsa kalan Sultan III.Mehmed’e  “HAÇOVA FATİHİ” denilmiştir.

Haçova Meydan Zaferinin Sonuçları

Batı fikrinde Osmanlı tekrar prestij kazanmıştır.

Batı’da kazanılan son meydan savaşı olmuştur.

Savaştan sonra yapılan yoklama ile savaştan kaçanların tespit edilmesi ve mallarına el konulması ile CELALİ İSYANLARI başlamıştır.

Tiryaki Hasan Paşa bu dönemde KANİJE KALESİNİ savunarak  KANİJE FATİHİ ünvanını almıştır. (Macaristan)

III.Murad döneminde başlayan Osmanlı – İran savaşlarında imzalanmış olan Ferhat Paşa anlaşması ile Osmanlı Devleti  doğuda en geniş sınırlara ulaşmış idi.

III.Mehmed döneminde ise savaşlar tekrar başladı ve İran, kaybettiği toprakları geri istiyordu. Savaşlar neticesiz kaldı.

Son dönemlerinde  İçkiyi yasaklamış ve bütün  gizli meyhaneleri kapatmıştır.

Celali isyanları ve uzun süren Avusturya –Osmanlı –  İran savaşları onu iyice yıpratmış ve ölümüne sebep olmuştur.

I.AHMET DÖNEMİ – Duraklama Dönemi

Celali isyanlarının yarattığı fetret , onun sancağa çıkmasına mani olmuştur. Bu sebeple Şimşirlik dairesinde büyümüştür.

İlk işi devlet işlerine çok karışan Safiye Sultan’ı eski saraya göndermek oldu.

İran ile yapılan savaşta Osmanlı Devleti zayıf kaldı. Bunun üzerine Avusturya ile yapılan savaşta Estergon Kalesini alan Lala Mehmet Paşa İran seferine Serdar-ı Ekrem tayin edildi.

1606 yılında Avusturya ile Zitvatorok anlaşması imzalanmak zorunda kalındı. Bu anlaşmaya göre Osmanlı Padişahı ile Avusturya Arşidükü  eşit sayılacaktı. Bu eşitlik durumuna MÜTEKABİLİYET  denmektedir.

Oysa 1533  İstanbul anlaşmasına göre Arşidük , sadece Sadrazama denk düşebilirdi. Zitvatorok ile artık konumu yükselmiş oldu.

Önemli  Maddeleri

Avusturya bir defaya mahsus 200.000 altın savaş tazminatı ödeyecektir.
Osmanlı devleti padişahı Avusturya imparatoruna, Roma imparatoru unvanını kullanacaktır.

Not : Artık Osmanlı devletinin eski gücünde olmadığı anlaşılmaya başlanmıştır.

Kuyucu Murad Paşa  bu dönemde Celali isyanlarını bastırması ve cesetleri kuyulara doldurtması ile bilinir.

1612 senesinde İran ile NASUH PAŞA anlaşması yapıldı. Anlaşmaya göre

Ferhat Paşa anlaşması ile alınan yerler İran’a geri verilecek.Osmanlı  devleti bu anlaşma ile ilk defa topraklarından vazgeçtiğini bildiriyordu.  İran ise her sene 200 deve yükü ipek vermeyi kabul edecektir.

Saltanatla ilgili veraset sistemine yenilik getirmeyi başaran ikinci padişah olmuş ve EKBER VE ERŞED yani en büyük ve en akıllı şehzadenin başa geçmesi usulünü kanunlaştırmıştır. Halefi ise I.Mustafa olmuştur. Mustafa ,tahta geçtiği andan itibaren özellikle verdiği mantıksız ve tutarsız kararlar sonucu deli olduğu düşünülmüş ve tahttan indirilmiştir.

Sultan Ahmed Cami , onun döneminde inşaa edilmiştir. Kendisi inşaatta bizzat çalışmış ve altın bir kazma ile terleyinceye kadar çaba göstermiştir.

Blue Mosque olarak  Avrupa’da nam salmıştır. Sebebi ise cami içerisindeki mavi çini işlemelerdir.

I.Mustafa Dönemi – Duraklama dönemi

Birinci Ahmed  döneminde 14 sene bir odada hapis hayatı yaşamış ve bu durumdan dolayı psikolojisinin bozulduğu düşünülmektedir.

Tahta geçtiği andan itibaren dengesiz hareketleri sebebi ile devlet adamları tarafından tahttan indirilmiş ve yerine II. Osman getirilmiştir. II.Osman katledilince ise tekrar  ikinci kez tahta çıkmıştır.

Esasen bu ikinci seferde tahta çıkmak istememiştir. Bu sırada odasında Kur’an okurken haber verildiğinde istemediğini bildirmiştir. Dindar bir insan olan Mustafa, adaka dağıtmayı ve hayır işleri yapmayı çok severdi.

Bu süreçte de 1.5 yıl tahtta kaldıktan sonra Şeyhülislam fetvası ile “ Akli dengesi yerinde olmayan biri halife olamaz “ denilerek tahttan indirilmiş ve yerine IV. Murad tahta çıkmıştır.

Hayatını ise Topkapı sarayında “ sinir hastalığı” sonucunda vefat ederek kaybetmiştir.

II.Osman Dönemi

Babası Birinci Ahmed’tir.  Mustafa  akli dengesi bozuk olduğu iddiası ile tahttan indirilince yerine tahta çıkmıştır.

 Arapça ve Farsça öğrendi. Bazı batı kaynaklarında Latince, Yunanca ve İtalyanca gibi batı dillerini öğrendiği  kaydedilir.

II. Osman, Fatih Sultan Mehmed devrine kadar yapıldığı gibi saray dışından, Şeyhülislam Es’ad Efendinin ve Pertev Paşa’nın kızları ile evlendi. 

Yavuz Sultan Selim devrinden itibaren padişah saray dışından evlenmediği için bu davranış önemli bir değişiklik oldu. Kendisine planlarını uygulayacak bir sadrazam bulamadığı için sürekli muzdarib olduğunu ifade etmiştir.

İran ilişkileri

Sultan II. Osman tahta çıktığı sırada Sadrazam Damat Halil Paşa, İran seferindeydi. Osmanlı ordusu Pul-i Şikeste’de yenilmesine rağmen, İranlılar, mukaddes saydıkları Erdebil şehrinin Osmanlılar’ın eline geçme ihtimali üzerine barış istediler. Serav sahrasında, daha önce iki devlet arasında imzalanan Nasuh Paşa Antlaşması baz alınarak imzalanan Serav Antlaşması’yla barış tekrar sağlandı.  200 Deve ipek kumaş vergisi 100 deveye indirildi.

Otuz Yıl Savaşları

Avrupa’da Protestanlık ile Katolik mezhebleri arasında çıkan savaşlardır. Bu savaşlar  WESTPHALİA anlaşması ile sonuçlanmış ve Protestan Prenslikler zafer kazanmış, Protestanlık Avrupa’da serbest bir mezhep haline gelmiştir.

 Kanuni zamanında başlayan Katoliklere karşı Protestanlara destek verme, Otuz Yıl Savaşları’nda devam etti. Özellikle Transilvanya’da çıkan Protestan isyanında, Osmanlı’nın büyük etkisi vardı.

Lehistan Seferi ve Hotin

Lehliler Boğdan işlerine müdahaleden geri kalmadıkları gibi, Boğdan’a ait Hotin kalesini işgal etmişlerdi (1617).

Ayrıca Eflak ve Erdel’in içişlerine müdahale etmeye devam ediyorlardı. Bu olaylar üzerine II. Osman, kendisine yapılan muhalefetlere rağmen Lehistan seferine karar verdi. 

 Avusturya’dan yardım alarak ordularını takviye ettiler. Osmanlı Ordusu Hotin önlerine geldi. Kale kuşatıldı ve Hotin kalesi önlerinde yapılan meydan savaşında, düşman siperlerinin ele geçirilememesi, askerlerin şevk ve heyecanını oldukça yıprattı.

Savaş sırasında Yeniçerilerin disiplinsiz ve isteksiz tavırları üzerine II.Osman bu ocağı kaldırmayı düşündü.

Leh elçiler, savaşa kendilerinin sebep olduğunu kabul edince Hotin Anlaşması yapıldı.

Hotin anlaşmasına göre Lehistan vergi verecektir ve Hotin kalesi Boğdan’a verilecektir. Böylece yönetimi Osmanlı’da kalmıştır.

Genç Osman’ın düşündüğü Yenilikler

Yeniçeri ve Sipahi ocağını kaldırmak ve yerine Anadolu Türkmenlerinden mürekkep bir ordu kurmak.

Türk mekanizmasını devşirme ve dinden dönmelerden temizlemek.

Osmanlı başkentiniAnadoluya ve bilhassa Bursa’ya taşımak.

İlmiye sınıfının ve özellikle de Şeyhülislamın gücünü kırmak.

Saray geleneklerini değiştirerek Türk ailelerden kız alınmasını sağlamak.

Nitekim II.Osman bu planlarını yürürlüğe koymak için çabalarken  yayınladığı irade Yeniçerilerin eline geçti.

Anadoluya asker toplamak için bizzat gitmek isteyen Genç Osman , Lübnan’da çıkan bir isyanı fırsat bilerek Anadolu’ya geçme kararı aldı. Ancak devlet adamları ve Şeyhülislam Esad Efendi bunu engellemeye çalıştılar.

Başka çaresi kalmadığını anlayan padişah Hacca gideceğini ilan etti.

İsyan başladı ve yeniçeriler sarayı bastılar.  II. Osman Yeniçeri ağası Ali Ağa’nın yanına gidip ona sığındı ve ondan Yeniçerileri ikna etmesini istedi. Yeniçerilerin karşısına geçerek onları ikna etmek isteyen Ali Ağa konuşturulmadı ve kılıçla saldırılıp parçalandı.

Genç Osman Yedikule zindanlarında hakarete uğrayarak çırpınmasına rağmen boğularak idam edildi.

IV. Murad

IV. Murad Dönemi

Sultan Dördüncü Murad , Birinci Ahmed’in oğludur.

Amcası Mustafa , tahta geçirilip akli dengesi bozuk olması sebebi ile tahttan indirilince ve Ağabeyi II.Osman’ da yedikule zindanlarında  boğulunca