İslam tarihi ile ilgili hemen hemen bütün ayrıntıları tyt-ayt kapsamında islam tarihi isimli yazımızda bulabilirsiniz. Bu yazımızda ise İslam Kültür ve Medeniyeti hakkında detaylı bilgiler vereceğiz.
Türk – İslam Tarihinin iyi öğrenilmesi için şüphesiz bu ayrıntıların dikkatli bir şekilde bilinmesi gerekmektedir. Sözü fazla uzatmadan islam kültür ve medeniyeti konu anlatımı ‘na başlıyoruz.
Konu Başlıkları
İslam Kültür ve Medeniyeti
İslam kültürünün anlaşılması için Arabistan yarımadasındaki yaşam tarzının iyi bilinmesi gerekmektedir. Arabistan yarımadasında iki türlü yaşam hakim. Bunlardan biri bedevilik. Diğeri ise Medeni adı verilen yerleşik hayattır.
İslam, yapısı gereği medeni yani yerleşik hayatı gerektirmektedir. İslamiyet öncesinde ve sonrasında farklı kavramlara rastlamak mümkün. Şimdi karşımıza islam kültür ve medeniyeti konusunda çıkabilecek tüm kavramları tek tek inceleyeceğiz.
Bedevi : Çölde yaşayan , deveyle gezen araplara bedevi diyoruz.
Biat etmek : Bir kişinin liderliğini, önderliğini tanımak ve kabul etmek demektir.
Medeni : Medineli ya da şehirli manasında yerleşiklere verilen bir adlandırmadır.
Cahiliyye Devri : İslamiyetten önceki arap yaşantısın genel olarak cahiliyye devri denir. Sebebi yanlış uygulamalardır. Kız çocuklarının insan yerine konmaması , diri diri gömülme vakaları olması, putperestlik bunların başlıcalarıdır.
Cihad : İslam devletini korumak uğruna yapılan her türlü mücadeleye cihad denir. İslam tarihi kapsamında düşünüldüğünde islami yaymak yapılan savaşlar akla gelmelidir. Ancak geniş manada cihad savaş demek değildir. Bu ayrımı iyi yapmamız gerekiyor.
Ensar : Ensar, misafir eden demektir. Hicret sırasında (622) Mekkelileri misafir eden Medinelilere bu ünvan verilmiştir. Peygamberimizi mescid inşa edilene kadar misafir eden kişi Eba Eyyüb El Ensarî’dir.
Muhacir : Göç eden kişilere muhacir denir.
Öşür : Müslümanlardan alınan ürün vergisi.
Halife : Peygamberden sonra gelen ve onun adına islam devletini yöneten kişilere Halife denir. Halife sonra gelen demektir. Önce gelene ise Selef denir.
Dört Halife Devri : Meşru kabul edilen , seçimle başa gelen halifeler H.z.Ebubekir, H.z. Ömer, H.z. Osman ve H.z. Ali için kullanılan adlandırma. Diğer adı Hulafa-i Raşidin
Haraç : İslam devletinde gayrimüslimlerden alınan ürün vergisidir.
NOT : Tüm islam devletlerinde Haraç görülmüştür.
İstişare : İslam dininde meseleleri karara bağlarken görüşmek, fikir alışverişinde bulunmaktır. En güzel örneği Hendek savaşında çukur kazılma fikrinin İranlı Selman-ı Farisi’den çıkması ve kabul edilmesidir
Hariciler : H.z. Ali ve Muaviye arasında çıkan anlaşmazlıktan sonra , ortaya çıkan ve iki tarafa da karşı olan, H.z. Ali’yi şehid eden gruptur.
Avasım : İslam tarihinde sınırlara kurulmuş askeri şehirlere avasım diyoruz. Özellikle Abbasiler devrinde görülür. Özellikle Türklerin bu şehirlere yerleştirildiğini biliyoruz. Yine islam kültür ve medeniyeti kapsamında en çok çıkan kelimelerden biridir. Samarra kenti meşhurdur.
Şii : Hz.Ali taraftarı olan müslümanlara verilen isimdir. Kelime manası ayrılıkçıdır. Şii’ler kendilerine Şii demezler. Bu sünni bakış açısıdır.
Batıni : Kuran-ı Kerim’deki bütün ayetlerin birer gizli manası olduğunu ileri süren bir mezheptir. Batınilerin lideri Hasan Sabbah’tır. Hasan Sabbah, Büyük Selçuklu Devleti devrinde bir terör örgütü olarak kullandığı bu akım ile büyük zararlar vermiştir.
Kıyade : Arabistan yarımadasında islamiyet öncesinde ordu komutanlarına verilen ünvandır. Ayrıca kâfilelerin başında bulunan kişilere de bu ünvan verilmektedir.
Yazımızda islam kültür ve medeniyeti hakkıda detaylı kelimeler vermeye devam ediyoruz. Bu kelimelerin akılda kalması için bağlamları bilinmelidir. Her gün tekrar edilmesi de faydalı olacaktır.
Sikaye : İslamiyet öncesinde hac ibadeti müşrikler ve farklı inanç grupları için de mevcut idi. Burada hac yapanlara su dağıtan kişilere “Sikaye” denmektedir.
Rifade : Hac ibadeti için gelenlere yemek hazırlayarak dağıtan kişiler bu ünvanla anılırdı.
Hicabe : Kabe’nin bakımı ve onarımı ile ilgilenen görevliye”Hicabe Görevlisi” denmektedir.
Küttab : İslam henüz ortaya çıkmamışken varolan az sayıda mektebe verilen isimdir. Okuma – Yazma eğitimi verilir.
Gazve : Hz. Muhammed’in bizzat katıldığı savaşlara Gazve diyoruz. Savaşlara katılmaz ve ordu gönderirse farklı bir kavram kullanıyoruz. “Seriyye”
Seriyye : Hz. Muhammed’in katılmayarak, ordu gönderdiği savaşlara denir.
Beyt’ül Mal : Beyt ev demektir. Mal kelimesi ise sahip olunan şeylerdir. Beytülmal devletin hazinesidir.
İslam Kültür ve Medeniyeti Kelimeleri Ezberlenmelidir.
Cizye : Bir vergü türüdür. Gayrimüslim yani müslüman olmayanlardan alınır. Askerlik yapmamalarına karşılık alındığı için kelle koruma vergisi olarak da düşünülebilir.
Bir nevi bedelli askerlik. Tarih ile ilgili konularda islam kültür ve medeniyeti kapsamında Cizye kavramı karşımıza en çok çıkabilecek kavramlardn biridir. Bunun sebebi ise neredeyse tüm islam ve Türk – İslam devletlerinde bu verginin alınmasıdır.
Ehl-i Beyt : Hz. Muhammedi’in ailesine verilen isimdir.
Ehl-i Kitap : Kitap ehli yani islam dışında indirilen diğer kitaplara da inanan kişilere verilen isim.
Gaza : İyi bilinmesi gereken kavramlardan biridir. Cihad ile eş anlamlıdır. İslam uğruna islamı yaymak uğruna yapılan savaşlara Gaza denir.
Zekat : Müslümanlardan alınan mal vergisi. 40’da bir oranındadır. 40/1
Panayır : İslamiyet öncesinde ticaret ve eğlence amacıyla yapılan şenliklere ve yapıldığı alanlara Panayır denir. Ukaz panayırı aralarında en meşhurudur.
Şuubiye Akımı : Emeviler döneminde başlayan arap milliyetçiliğine karşı başlamış bir akımdır. Amaç milli etnik ayrımları ortadan kaldırmak ve islam çatısı altında eşit yaşamaktır.
Emevi : H.z. Osman’ın da mensubu olduğu soylu bir ailedir. Emevi hanedanı Hz. Ali’yi devredışı bırakarak Halifeliği devralmış ve Saltanata dönüştürmüştür. islam tarihi ve uygarlığı bu devirden itibaren ikiye bölünmüştür.
Mevali : Emevilerin başlattığı bir arap milliyetçiliği akımıdır. Araplar dışında herkes, müslüman olsa bile ikinci sınıf vatandaştır.
Kelime anlamı mevali : köle demektir.
Fıkıh : islam hukukuna verilen isimdir.
Bedir : Bedir kuyusu , Bedir savaşının yaşandığı yerdir.
Uhud : Uhud bir dağın , aslındaküçük bir tepe de denebilir, adıdır. Uhud savaşı bu tepe civarında yapılmıştır.
Hendek : Çukur demektir. Hendek savaşı denmesinin sebebi de budur. Medine etrafı çukurlarla savunulmuştur.
Daha fazla bilgi için islam ansiklopedisinin ilgili maddesini okuyabilirsiniz.
