İlk Çağ Uygarlıkları

Bu, eski uygarlıkların alfabetik sıralı bir listesidir. Kültür türlerini, gelenekleri ve endüstrileri ve daha geleneksel olarak tanımlanmış medeniyetleri içerir.

İLK ÇAĞ UYGARLIKLARI

Özellikleri

• İklim koşullarının elverişli olduğu yerlerde kurulmuşlardır.
• Günümüz toplum yaşantısının temelini, atmışlardır.
• (Devlet örgütü, ordu memleket yönetimi, yazılı hukuk)

Çin Uygarlığı

• Sarı ve Gökırmak vadisinde kurulmuştur.
• Maden azlığı(Porselen ve ipek dokumacılığının gelişmesi)
• Sınıflı toplum yapısı
• Türk akınlarına karşı Çin Seddi’nin yapılması
• Türkler hakkındaki ilk bilgiler Çin kaynaklarında bulunmaktadır.
• Dünya kültürüne katkıları (Barut, pusula, mürekkep, kağıt, matbaa)

Hint Uygarlığı

• İndus ve Ganj vadisinde kurulmuştur.
• İklim koşullarının uygun olması istilaya açık olması
• Kuzeyden gelen Arilerin etkisi(kast sisteminin doğması)
• Kast Sistemi; ulusal, kültürel, siyasal, dinsel, dilsel birliği engellemiştir.
• En eski din Veda dini (Brahman din adamı) (Brahmanizm)
• Budizm Hindistan’da ortaya çıkmıştır. Ancak Kast sisteminden dolayı yayılmamıştır.
• Gaznelilerin etkisi (Müslümanlık Hindistan’da yayılması)
• Not: Kast sisteminin parçalanması
• Coğrafi Keşifler Hıristiyanlığın yayılması

İskitler (Sakalar)

• Bozkır yaşam tarzı vardır.
• Kabileler halinde yaşamışlardır.
• Devlet boyların oluşturduğu federasyondur.
• Ailede kadına önem verilir.
• Alper Tunga Destanı İskitlere aittir.
• Amazon efsanesi İskitlere aittir.
• Sanat eserleri taşınabilir malzemeden oluşur.
• Öldükten sonra yaşama inanırlar.
• Maden işlemeciliği gelişmiştir.

MEZOPOTAMYA UYGARLIKLARI

• İki nehir (Fırat, Dicle) arasına Mezopotamya denir.
• İklim koşullarının uygun olması; birçok kavmin buraya gelmesi
• Siyasi tarihi Sümerlerle başlar.
• Sanat eserleri tuğla ve kerpiçten yapılmıştır.
• Mezopotamya Uygarlığı Anadolu ve Akdeniz uygarlığının temelini oluşturmuştur.

Sümerler

• İlk siyasi örgütlenmeyi yapmışlardır.
• Siyasi yapı (şehir devletler)
• Patesi (Yönetici: rahip-kral)→Teokrasi
• İlk yazıyı (Çivi yazısını) buldular.
• İlk yazılı yasalar (Lagaş kralı Urgakina)
• Not: Fidye esasına dayanır insancıldır.
• İlk edebi eserler (Tufan, Yaradılış, Gılgamış)
• Ziggurat (ibadethane, depo, gözlemevi)
• Ayın ve Güneşin hareketlerinin tespiti (ilk ay yılı esaslı takvimi yaptılar)
• Aritmetik ve geometrinin temelini atmışlardır.
• Din dünyevidir.

Elamlar

• Sümerlerin doğusunda yaşamışlardır.
• Kalıcı eser bırakmamışlardır.
• Çanak çömlek yapımında ileri gitmişlerdir.
• Kral yolu ELAMLAR’ın SUSA şehrinden başlar.

Akadlar

• Sami kökenlidirler.
• Sümerlere son verdiler.
• İlk merkezi krallık kurulmuştur.
• İlk düzenli ordu (piyade) kurulmuştur.
• Sümer Uygarlığını Ön Asya’da yaymışlardır.

Babiller

• Sami kökenlidir. Siyasi yapı (mutlak monarşi)
• İlk anayasa (Hammurabi Kanunları; kısas mantığına dayalı)
• Dünyanın yedi harikasından biri olan Asma Bahçeleri Babil’e aittir.

Asurlular

• Topraklarının verimsizliği; ticarete önem vermeleri
• İlk kara ticareti ve kara koloniciliği yapmaları
• Anadolu’da (Karum) koloni kurmaları
• Not: Ticaret amaçlı yerleşme amacı taşımaz.
• İlk atlı birlikleri kurdular.
• Çivi yazısını Anadolu’ya taşımışlardır. (Kültepe tabletleri)
• Not: Anadolu’nun tarihi devirlere geçmesi
• Yasaları daha serttir.

İran Uygarlığı

• Hint-Ari kökenli Medler ve Persler kurmuştur.
• Medleri Persler ortadan kaldırdı.
• Persler Anadolu’ya egemen olmuşlardır.
• Satraplık (eyalet) satrap (vali)
• İlk posta teşkilatını kurmuşlardır.
• Persler Zerdüşt dinine inanmışlardır.
• Ateş kutsaldır Ateşgede adı verilen tapınaklar yapmışlardır.
• Ön Asya’da çivi yazısını kullanan son uygarlıktır.
• Daha sonra Fars alfabesini kullanmışlardır.
• Yolların yapılması (ticaret ve güvenlik amaçlı)

Fenikeliler

• Lübnan’da kuruldu.
• Siyasi yapı şehir devletleri
• Toprakların verimsizliği; ticarete yönelmeleri
• İlk deniz ticareti ve deniz koloniciliği yapmaları
• Mısır yazısını alfabeye dönüştürmüşlerdir.
• Alfabe Yunan, İyon ve Romalılar tarafından kullanılmıştır.
• Not: Bugünkü Latin harfleri ortaya çıkmıştır.
• Dini inançları Ön Asya inançlarının bir karışımıdır.

İbraniler

• Siyasi birliği Hz. Musa kurmuştur.
• Filistin’e yerleşmişlerdir.
• İlk tek tanrılı dini benimseyen topluluktur.
• Kutsal kitapları Tevrat’tır.
• Halkın Musa’ya bağlı olması; bu dine Musevilik denmiştir.
• En parlak dönem Hz. Davut ve Süleyman döneminde yaşandı.
• Dinlerini uluslaştırmışlardır. (Dinlerini ve kültürlerini korumuşlardır.)
• Babil ve Roma etkisiyle tüm dünyaya yayıldılar.
• 1948’de İsrail Devletini kurdular.

Mısır Uygarlığı

• Nil nehri çevresinde kurulmuştur.
• Siyasi yapı Nom adı verilen şehir devletleridir.
• Not: Siyasi birlik M.Ö. II. Bin başlarında kurulmuştur.
• Hititlerle Kadeş Barış Ant. (M.Ö. 1280) yaptılar.
• Mısır’ı Firavun adı verilen tanrı-krallar yönetmiştir
• Not: Tanrı-kral anlayışı hukuksal gelişimi engellemiştir.
• Coğrafi konumundan dolayı özgün bir uygarlıktır.
• Mısır önce Perslerin sonra B. İskender’in egemenliğine girmiştir.
• Dini inanç çok tanrılıdır. En büyük tanrı Amon Ra’dır.
• Ölümden sonra yaşama inanmışlar; mumyacılık, tıp ve eczacılık gelişmiştir.
• Firavunlar anıt mezarlara halk labirent adı verilen yer altı mezarlarına gömülmüştür.
• Not: En önemli piramitler; Keops, Kefren, Mikerinos, Gizza ve Sakara’dır.
• Hiyeroglif yazısını kullandılar. Yazıları Papirüslere yazdılar.
• Not: Fenikeliler bu yazıyı alfabeye dönüştürdüler.
• Ekonomi tarıma dayalıdır.
• Güneş yılı esaslı takvimi buldular.
• Not: Romalılar bu takvimi miladi takvime dönüştürdüler.
• Nil taşkınları ile bozulan sınırları belirlemek için alan hesaplamaları yapmışlar, “pi” sayısını bulmuşlardır.
• Geometriyi geliştirmişlerdir.

ANADOLU UYGARLIKLARI

• Coğrafi konumu, iklim koşulları, göç ve ticaret yolları üzerinde bulunması Anadolu’da birçok uygarlığın kurulmasına neden olmuştur.
• Anadolu uygarlığını Mezopotamya uygarlığı etkilemiştir.
• Not: Mezopotamya Uygarlığı Anadolu üzerinden Ege ve Yunanistan’a geçmiştir.
• Anadolu’da siyasi birliği M.Ö. III. Binde Hattiler kurmuştur.
• Not: Hattilerin yarattığı kültür Hititlere öncülük etmiştir.

• Kızılırmak çevresinde kuruldu.
• ilk zamanlar feodal yönetim söz konusudur.
• Daha sonra merkezi otorite sağlandı
• Kral başrahip, baş yargıç, başkomutanlık görevlerini kendinde toplamıştır.
• Kralın yanında Pankuş Meclisi vardır.
• Not: Bu meclis kralın yetkilerini sınırlandırmıştır.
• Kraliçe Tavananna yönetimde etkilidir.
• Sınıflı toplum yapısı vardır.
• Hitit yasaları Sümerlerden etkilenmiştir. İnsancıldır.
• Bu yasalar aile, mülkiyet ve ticaret gibi hükümler içermektedir.
• Not: Medeni hukukun temellerini Hititler atmışlardır.
• Ekonomi tarım ve hayvancılığa dayalıdır.
• Çok tanrılı dinsel bir inanç vardır. (Tanrılar insan şeklindedir.)
• Tanrılara hesap vermek için Anallar yazmışlardır.
• Not: Nesnel tarih yazıcılığının ilk örneğidir.
• Asurlulardan aldıkları çivi yazısını kullanmışlardır.

Frigler

• Sakarya çevresinde kurulmuştur.
• Başkent Gordion’dur.
• Tarımcı bir toplumdur.
• Not: Yasaları buna göre şekillenmiştir.
• Kilim dokumacılığı gelişmiştir. (Tapates)
• Çak tanrılı inanç vardır. En büyüğü ana tanrıça Kibeledir.
• En önemli hükümdarı Midas’tır.
• Fenike alfabesini kullanmışlardır.
• Hititler ve Yunan sanatından etkilenişlerdir.
• Kimmerler tarafından yıkıldılar.

Lidyalılar

• Gediz ve Küçük Menderes arasında kurulmuştur.
• Başkenti Sard’dır.
• Ticaret amaçlı Kral Yolunu yapmışlardır. (Efes’ten Ninova’ya kadar)
• Parayı bulmuşlardır.
• Not: Modern ekonominin temelini attılar.
• Ordu ücretli askerlerden oluşur.
• Çok tanrılı inanç vardır.
• Ölülerini Tümülüslere gömmüşlerdir. (Öldükten sonra yaşama inanç)
• Fenike alfabesini kullanmışlardır.
• Dokumacılık kuyumculuk gelişmiştir.
• Persler tarafından yıkılmıştır.

İyonyalılar

• İzmir ve çevresinde kurulmuştur.
• Yunanistan’dan göç eden Akalar tarafından kurulmuştur.
• Şehir devletlerine polis denir.
• Not: Siyasi birlik yoktur.
• En önemli şehirleri; Efes, Symarna, Milet, Foça, Halikarnas
• Şehirleri önce krallar sonra oligarşik hükümetler daha sonra da Aristokratik Cumhuriyetler yönetmiştir.
• Lidyalıların engellemesi; Mısır, Güney Fransa ve İspanya’da koloniler kurdular.
• Dinsel baskının olmamamsı, ticaretle zenginleşmeleri, değişik uygarlıkları tanımaları özgür düşüncenin doğmasını sağlamıştır.
• Pozitif bilimler gelişmiştir. Matematik, geometri→Tales, Pisagor; Felsefe→Heraklit; Tıp→Hipokrat; Tarihte Heredot.
• Çok tanrılı inanç vardır.
• Not: Yöneticilerin seçimle belirlenmesinden dolayı dinsel baskı yoktur.
• Mimaride İyon Nizamını oluşturmuşlardır.
• Fenike alfabesini kullanmışlardır.
• Artemis tapınağı İyonlara aittir.
• Önce Lidyalıların sonra Perslerin egemenliğine girdiler.

Urartular

• Van gölü çevresinde kurulmuştur. Başkent Tuşpa’dır.
• Asya kökenli Huriler tarafından kurulmuştur.
• Merkezi krallar taşrayı valiler yönetmiştir.
• Ölümden sonra yaşama inanmışlardır. Merdivenle inilen mezarlar yapmışlardır.
• Van’a su getirmek için su kanalları açmışlardır.
• Asur çivi yazısını kullanmışlardır.
• Medler tarafından yıkılmışlardır.

EGE UYGARLIĞI

• Ege uygarlığını Mısır, Mezopotamya ve Anadolu Uygarlığı oluşturmuştur.
• Ege Uygarlığı; Girit, Miken, Yunan, Helen, Roma, İyon’dan oluşur.
• Not: İyon Uygarlığı hem Anadolu hem de ege uygarlığı sayılmaktadır.

Girit Uygarlığı

• Ege’nin en eski uygarlığıdır.
• Barışçı bir toplumdur.
• Siyasi yapı şehir devletleri şeklindedir.
• Şehrin etrafında surlar yoktur.
• Güçlü donanmaya sahiptir.
• Ticaretle Mısır ve Ön Asya uygarlığından etkilenmiştir.
• Girit sanatının en önemli eseri Knossos sarayıdır.
• Akalar son vermiştir.
• Not: Grekçenin temellerini atmışlardır.

Miken Uygarlığı

• Akalar kurmuştur (Mora’da)
• siyasi yapı (kralların yönettiği şehir dev.)
• En güçlü şehir devleti Miken’dir.
• İtalya ve Suriye’yle ticaret yapmışlardır.
• Boğazlara egemen olmak için Truvalılarla savaşmışlardır.
• Dinde Girit’ten etkilenmişlerdir.
• Öldükten sonra yaşam; kuyu mezarlar
• Savaşçı bir toplumdur.
• Dorlar son vermiştir.

Yunan Uygarlığı

• Dorlar kurmuştur.
• Siyasi yapı şehir devletleri (Atina, Isparta, Korint)
• Yönetim; Krallık→Aristokratik cumhuriyet→Demokratik yönetim.
• Not: İlk demokrasi hareketi.
• Yönetici Arhon
• Çok tanrılı inanç baş tanrı Zeus
• Zeus adına olimpiyatlar düzenlenmesi (Kültürel birliği sağlanması)
• Tanrıların eleştirilmesi (özgür düşüncenin doğması, bilimin gelişmesi)
• Sınıflı toplum yapısı vardır.
• Coğrafi etki ticaret kolonileri kurmaları.
• Not: Kolonileri yerleşme amacı taşır.
• Diyonizos adına şenlik edebiyatın gelişmesi.
• Not: Tarih bir bilim olarak ilk defa Yunanistan’da ortaya çıkmıştır. (Tukidides)
• Mimarlık ve heykeltıraşlık gelişmiştir.
• Kanunlar:

Drakon: Asilleri koruyan kanunlar hazırladı.

Solon: Köleliği kaldırdı. Borcu yüzünden köle durumuna düşenlerin borçlarının ödedi. Halkı gelirlerine göre dörde ayırdı.

Klistenes: Sınıf farkını kaldırdı halkın yönetime katılmasını sağladı. (demokrasi)

Helen Uygarlığı

• Makedonya’da kurulmuştur.
• Yunan şehir devletlerine son verilmiş. (Helen birliği sağlanmıştır.)
• İskender Persleri Anadolu’dan atmıştır.
• Bilim ve sanat adamları ile sefer çıkan ilk komutandı.
• Ege uygarlığını Hindistan’a kadar götürmüştür.
• Not: Doğu-Batı sentezi (Helenizm’in doğması)
• Bergama, Milet, Efes, Antakya önemli kültür merkezleridir.
• Zeus tapınağı, İskenderiye Feneri, Rodos Heykeli, Apollon Tapınağı Helenlere aittir.
• Romalılar son vermiştir.

Roma Uygarlığı

• Roma uygarlığını Latinler, İtalikler ve Etrüskler belirlemiştir.
• Batı Akdeniz’i, Mısır’ı, Suriye’yi ve Makedonya’yı ele geçirmişlerdir.
• Yönetim; Krallık (Senato ve Halk meclisi)→ Asillerin oluşturduğu cumhuriyet→İmparatorluk
• Not: İmparatorluk döneminde senato önemini kaybetmiştir.
• Toplum yapısı; Partici, Plep, köleler
• Not: Particiler her türlü siyasal ve sosyal haklara sahiptirler. Pleplerin siyasi hakları yoktur. Askerlik yapmazlardı.
• Not: Sınıf çatışması 12 Levha Kanunlarının doğmasına neden olmuştur.
• Not: Bu kanun modern hukukun temelini oluşturmuştur.
• Çok tanrılı inanç vardır.
• 313 Milano fermanı ile Hıristiyanlığın serbest bırakıldı.
• Romalılar+Yunan→Helen→Hıristiyanlık)Avrupada yayılmasını sağladılar.
• Fenike alfabesini Latin alfabesine dönüştürmüşlerdir.
• Mısırdan alınan güneş takvimi Jülyen takvimi olarak düzenlenmiştir.
• Edebiyat, hitabet ve tarih yazıcılığı gelişmiştir.
• Mimari, saray, tiyatro, su kemeri, hamam
• Anadolu’daki eserler; İst. Bozdoğan Kemeri, Ank. Ogüst Tapınağı, Antalya Aspendos tiyatrosu
• 395’te Roma ikiye ayrıldı.
• 476 Batı Roma 1453 Doğu Roma yıkılmıştır.
• Not: Dünyanın en uzun ömürlü imparatorluğudur. Köleciliğin en yoğun olduğu imparatorluktur.

“İlk çağ uygarlıkları” terimi, genellikle Mezopotamya, Egipto, Hindistan, Çin ve Mısır gibi antik uygarlıklar için kullanılır. Bu uygarlıklar, neolitik dönemden beri var olan ve çeşitli gelişmelerle büyüyen kültürlerdir.  İlk 4 paragraf özet bilgilerden oluşmaktadır.

Sıralı Uygarlık ve kültür çevresi listesi , kaynak : Britannica

Abbevillian endüstrisi
Acheulean endüstrisi
Ege uygarlıkları
Amrat kültürü
Ataların Pueblo kültürü
Antik Mısır
antik Yunan uygarlığı
eski İran
antik italik insanlar
eski Orta Doğu
Antik Roma
And kültürleri
Arkaik kültür
Asur
Aterian endüstrisi
Aurignacian kültürü
Avustralya Aborjin halkları
Azil endüstrisi
Badarian kültürü
Banpo kültürü
Büyük Oyun Avlanma Geleneği
Boian kültürü
Capsian endüstrisi
Kartaca
Chavín
Chellean endüstrisi
Choukoutienian endüstrisi
Clactonian endüstrisi
Dawenkou kültürü
Çöl kültürleri
Dong Son kültürü
Dorset kültürü
El Argar
Erlitou kültürü
Ertebølle endüstrisi
Fauresmith endüstrisi
Gerzean kültürü
Ghassulian kültürü
Hohokam kültürü
Hongshan kültürü
Ibero-Maurusian endüstrisi
İndus medeniyeti
Inugsuk kültürü
Ipiutak kültürü
Jōmon kültürü
Kachemak kültürü
Kurgan kültürü
Lapita kültürü
LBK kültürü
Longshan kültürü
Lupemban endüstrisi
Magdalen kültürü
Maglemosyan endüstrisi
Magosian endüstrisi
Mezopotamya
Minos uygarlığı
Mississippian kültürü
Moche
Mogollon kültürü
Mousterian endüstrisi
Miken uygarlığı
Nachikufan endüstrisi
Natufian kültürü
Nazca
Nok kültürü
Eski Cordilleran kültürü
Oldowan endüstrisi
Osteodontokeratik alet endüstrisi
Paracas
Perigordian endüstrisi
Phoenicia
Kolomb öncesi medeniyetler
Qijia kültürü
Recuay
Mango endüstrisi
Solutrean endüstrisi
Stillbay endüstrisi
Tazya kültürü
Tayacian endüstrisi
Teotihuacan uygarlığı
Thule kültürü
Trypillya kültürü
Urnfield kültürü
Villanova kültürü
Ormanlık kültürler
Yangshao kültürü
Yayoi kültürü