Tarihsel Anakronizm

Anakronizm Nedir ?

Anakronizm, köken itibariyle çağ dışı, zamanın gereksinimlerini yerine getirmeyen, eski çağa ait gibi manalar içeriyor. Ancak bizim kullandığımız manası biraz daha farklı. Yazımızda tarihsel anakronizm nedir ? anakronizm nerelerde karşımıza çıkıyor bunlara değineceğiz. Esasen bu kelime Eski Yunan’dan günümüze kadar değişime uğramış bir kelimedir.

Anakronizm Örnekleri

Günümüzde tarihsel anakronizm zaman kayması olarak nitelendirilir. Yani bir zaman diliminde olmaması gereken bir kavram ya da olgunun, o zaman dilimi içerisinde düşünülmesidir. Örnek verecek olursak anakronizm yaşayan bir öğrenci mağarada yaşayan m.ö 10.000 yılında yaşamış bir adamın elinde saat olduğunu düşünebilir. O zaman diliminde saat henüz icat edilmiş olamayacağı için bu bir anakronizm örneğidir.

Başka bir örnekle açıklayacak olursak Osmanlı Devleti kuruluş döneminde  padişahın uçağa binmesi, otomobil sürmesi veya televizyon izlemesi düşünülemez. Çünkü bu icatlar 18,19 yy icatlarıdır ve günümüzdeki hallerine ulaşması ise tam 2-3 yy kadar sürmüştür. Dolayısıyla insanların yaşadıkları zaman dilimini, geçmişe uyarlayarak düşünmeleri tarihsel anakronizm olarak nitelendirilir. Özellikle öğrencilerin sık sık düştüğü hatalardan biridir anakronizm.

Örneklere devam edelim. İslamiyet öncesi Türk Devletleri‘nde  hutbe bir bağımsızlık sembolü değildir. erenköy araç kiralama Ama hutbe kavramını Türk devletlerinin geneline yaymak hata olacağı için bu bir anakronizm kabul edilmelidir. Bu dönemde yaşayan Türk devletleri müslüman değildir ve çeşitli dinlere mensupdurlar.

Tarihsel anakronizm hatasına düşmemek için neler yapılabilir ? Öncelikle şunu unutmamak gerekir ki tarihin temel olgularından biri kronolojidir. Olayların meydana geliş sırasını bilmek tarihsel anakronizm hatasına düşmekten alıkoyabilir. Bunu engellemenin başka bir yolu da her olayı kendi şartları içerisinde değerlendirmek ve dolayısı ile araştırılan dönemin tüm yönlerini öğrenmektir.

Türkiye’de anakronizm  ciddi tarihsel meselelerden biridir. Öğrenciler tarih öğrenirken sadece yüzeysel ve sınav geçme odaklı öğrendikleri için tarihi kavramakta zorlanmakta ve dönemlerin şartlarını iyi öğrenememektedir. Beyin haritasını kuramayan öğrenciler, bilgiler çabuk unutmaktadır.

Ülkemizde tarih öğretmenlerinin en çok dikkat etmesi gereken noktalardan biri öğrencilerin dersi öğrenmeye hazır gelmemeleridir. Dolayısıyla kavramları önden vermek ve anlamalarını sağlamak ders anlatımı sırasında büyük kolaylık sağlayacaktır. Öğrencilerimize tavsiyemiz de bu noktada her dersten önce kavram çalışmaları yapmalarıdır. Tarihte günümüzde kullanılmayan çok fazla kavram vardır. Bu kavram ve kelimeler bilinmezse dönemin şartlarını anlamak da zorlaşacaktır.

Tarihsel anakronizm hatasını engellemenin yollarından biri de günümüzdeki bazı kavramlar ile geçmişe yönelik benzetmeler yaparken doğrudan karşılanmadığının bilinmesidir. Örneğin Cumhurbaşkanı, Padişahı doğrudan karşılamaz. Başbakan, Sadrazam örneğini doğrudan karşılamaz. Aralarında çok büyük farklar olmaktadır. Ancak örneklerin verilmesinde mahzur yoktur. Burada önemli olan bağlantının ne yönden kurulduğudur.

Öğrencilerin en çok yaptığı hatalardan biri olan anakronizm konusunda tarih öğretmenlerinin çok dikkatli olmasını bekliyoruz. Öğrencilerin bu basit hataları yapmasının sebebi elbette geçmişe dair daha az bilgiye sahip olmaları ve kronolojik düşünme becerilerini henüz kazanmamış olmalarıdır. Buna dikkat edilmesi gerekiyor.

Tarihsel bir düşünme biçiminin en doğru yöntemine ulaşmanın yolu elbette kronolojiden geçmektedir. Tarih sebep sonuç ilişkisi zinciri asla parçalanmamalıdır. Eğer sebep sonuç zinciri kurulmazsa olayları arasındaki mantıklı bağlantılar da algılanamaz.

Anakronizm kasıtlı yapıldığında bunu bir öğrenme metodu olarak kullanmak mümkündür. Örneğin bir  öğrenciye verilen bilgide anakronizm hatasına bilerek düşmek ve öğrencinin dikkatini bu noktaya çekmek düşünmesini ve hatasını fark etmesini sağlayabilir.

Ülkemizde de , dünyada da çekilne bir çok filmde ve özellikle de tarih filmlerinde anakronizm hatalarının bilerek yapıldığına şahit oluyoruz. Bunu elbette mizah amacıyla yaptıklarını düşünüyoruz.

konu ile ilgili ayrıca bu siteyi ziyaret edebilirsiniz.