YKS Tarih Soruları: Son 5 Yılda Konu Dağılımı ve Soru Tipleri

Yükseköğretim Kurumları Sınavı (YKS) tarih sorularının son beş yıldaki dağılımına bakıldığında, soruların belirli tarihsel konu başlıklarına göre dengeli bir şekilde yayıldığı görülmektedir. Aşağıdaki tabloda 2019–2023 arası TYT ve AYT oturumlarında çıkan tarih sorularının konulara göre dağılımı özetlenmiştir:

Tablo: 2019-2023 yıllarında YKS’de tarih konularına göre soru sayıları (TYT+AYT toplamı).

Yukarıdaki verilerden görüleceği üzere, Osmanlı Tarihi ve İnkılap Tarihi konuları en fazla soru gelen alanlardır. Örneğin 2019 ve 2020 yıllarında Osmanlı Tarihiyle ilgili yaklaşık 10 soru çıkmıştır. Benzer şekilde İnkılap Tarihi (Milli Mücadele ve Atatürk Dönemi) soruları da yüksek paya sahiptir – 2023 yılında AYT testlerinde sadece Milli Mücadele konusundan 6 soru gelmiştir. İslamiyet Öncesi Türk Tarihi ile İlk Türk-İslam Devletleri/Selçuklu dönemleri ise her yıl düzenli olarak daha az sayıda (genellikle 2–4 arası) soruyla temsil edilmektedir. Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi konuları son beş yılda YKS’de nadiren yer bulmuştur; 2019, 2020, 2021 ve 2023’te bu alanlardan hiç soru çıkmazken sadece 2022’de II. Dünya Savaşı dönemiyle ilgili 2 soru sorulmuştur.

Aşağıda, her bir ana konu başlığı altında çıkan soruların soru tipleri analiz edilmiştir. Soruların yorum gerektirip gerektirmediği, doğrudan bilgiye dayalı olup olmadığı, kronoloji veya neden-sonuç ilişkisi sorgulayıp sorgulamadığı gibi özellikler ayrı ayrı ele alınmıştır. Genel olarak YKS tarih soruları MEB müfredatındaki kazanımlara uygundur ve çoğunlukla bilgi ölçmeye dayalı olsa da, soruların içinde öğrencinin bilgiyi yorumlamasını gerektiren unsurlar da bulunmaktadır. Özellikle son yıllarda soruların büyük kısmı tarihi kavramlar, dönem bilgisi, neden-sonuç ilişkisi ve kronoloji bilgisini ölçmeye yöneliktir; sorularda temel bilgiler verilip bunların yorumlanması istenmektedir. Buna karşın görsel yorumlama (harita, fotoğraf, grafik vb.) gerektiren sorulara son beş yılda hemen hemen hiç yer verilmediği, tarih sorularının genellikle metin tabanlı hazırlandığı vurgulanmalıdır.

İslamiyet Öncesi Türk Tarihi

Bu kategori, Türklerin İslamiyet’ten önceki tarihi dönemlerini (Orta Asya Türk devletleri, Hunlar, Göktürkler, Uygurlar vb.) kapsamaktadır. Son beş YKS’de her yıl bu konudan mutlaka soru gelmiştir (TYT sosyal bilimler testinde 1 soru; AYT’de de 1-2 soru). Dolayısıyla yılda ortalama 2-3 soru ile temsil edilen istikrarlı bir konudur. Sorular genellikle temel kavramlar ve kültürel özellikler üzerinedir. Örneğin, Orhun Yazıtları, kut anlayışı, Türklerin göçebe yaşam tarzı gibi konular sıkça sorgulanır. Bu soruların büyük bölümü bilgiye dayalı sorular şeklindedir; yani öğrencinin doğrudan konu bilgisini yoklayan sorulardır. Ancak ÖSYM, salt ezbere dayalı bir soru sormak yerine genelde kısa bir paragraf veya öncüller vererek öğrencinin verilen bilgiyi yorumlamasını da ister. Özellikle TYT’de tarih soruları paragraf ağırlıklıdır ve metinde verilen ipuçlarını kullanarak doğru cevabı bulmak gerekir. İslamiyet öncesi Türk tarihi sorularında neden-sonuç ilişkisine dayalı derin analiz pek aranmaz; daha ziyade temel bilgi ve kavram hakimiyeti ölçülür. Kronoloji soruları da bu konu özelinde nadirdir, zira bu döneme ait sorular daha çok “hangi özelliğin bu döneme ait olduğu” gibi bilgi içerikli ya da yorumlayıcı tarzda olmaktadır.

İlk Türk-İslam Devletleri ve Selçuklu Dönemi

Türklerin İslamiyet’i kabulü sonrasındaki ilk devletler (Karahanlılar, Gazneliler gibi) ve Türkiye Selçuklu Devleti dönemi soruları bu başlık altında toplanabilir. Son beş yılda her yıl bu alanla ilgili en az birkaç soru gelmiştir (yıllık 2 ila 4 soru arası). Özellikle 2021 yılında bu konudan toplam 4 soru çıkması dikkat çekicidir. Bu konu grubundaki soruların tipi, büyük ölçüde bilgi temelli olmakla birlikte, soruların sunuluş biçimi yorum yapmayı gerektirebilir. Örneğin, bir soruda öğrenciden “Talasan Savaşı’nın sonuçlarına bakarak İslamiyet’in yayılmasına etkisini” değerlendirmesi istenebilir ki bu, hem bilgi hem neden-sonuç yorumunu içerir. Genellikle neden-sonuç ilişkisi bu döneme ait sorularda ön plana çıkar: ÖSYM, “Türklerin İslamiyet’i kabul etmesinin sonuçları” veya “Selçuklu devlet teşkilatının özellikleri” gibi konularda, olayların sonuçlarını ya da uygulamaların amaçlarını sorgulayan sorular sorabilmektedir. Bunun yanında kronolojik sıralama gerektiren sorular nadiren de olsa gelebilir; örneğin ilk Türk-İslam devletlerinin kuruluş sırası gibi bir kronoloji bilgisi ölçülebilir. Yine de, bu döneme ait soruların çoğu tek adımlı bilgi soruları veya kısa paragraf yorumları şeklindedir. Öğrencinin temel düzeyde kavram bilgisine hakim olup bunu basit bir analizle birleştirmesi başarı için yeterlidir.

Osmanlı Tarihi

Osmanlı Devleti tarihi, YKS tarih testlerinin en geniş yer kaplayan bölümüdür. 2019 ve 2020’de toplamda 10’ar tane Osmanlı tarihi sorusu çıkmış olması, bu konunun ağırlığını ortaya koymaktadır. Diğer yıllarda da Osmanlı dönemi genellikle 7 ile 10 soru aralığında soruyla temsil edilmiştir (bkz. tablo). Sorular, Osmanlı kuruluş döneminden yükselme ve duraklamaya, ıslahat dönemlerinden çöküşüne kadar geniş bir yelpazedeki konuları kapsar. Osmanlı Tarihi sorularının tipleri çeşitlilik gösterir:

• Bilgi Soruları: Önemli padişahlar, savaşlar, antlaşmalar, kurumlar ve terimlerle ilgili doğrudan bilgi gerektiren sorular sıkça sorulur. Örneğin, “Tımar sistemi”, “Lonca teşkilatı” veya “Islahat Fermanı’nın getirdikleri” gibi konular hakkında öğrencinin bilgisini ölçen sorular görülür. Bu tür sorular genelde seçenekler arasında yer alan ifadelerden doğru olanı bulma şeklindedir ve öğrencinin müfredattaki bilgileri hatırlamasını gerektirir.
• Yorum Soruları: Osmanlı tarihine ait birçok soru, paragraf şeklinde verilmiş bir durumu veya alıntıyı yorumlayarak çözülür. ÖSYM, öğrencilere kısa bir tarihî metin verip bununla ilgili “Bu durum aşağıdakilerden hangisine örnek gösterilebilir?” tarzında sorular yöneltebilir. Örneğin, Lale Devri ıslahatlarını anlatan bir paragraf verip bu paragraftan hareketle sorunun kökünde “hangi alanda yenilik yapıldığı” veya “bu durumun sebebi” gibi bir yorumu sorabilir. Bu sayede öğrencinin yalnızca tarihi bilmesi değil, verilen bilgiyi analiz edebilme becerisi de ölçülmüş olur.
• Kronoloji Soruları: Osmanlı Tarihi’nde kronolojik bilgi gerektiren sorular da görülmektedir. Özellikle olayların sıralanması veya dönemlerin karşılaştırılması sık sorulan bir formattır. Örneğin, “Aşağıdaki olayların kronolojik sıralaması hangisidir?” şeklinde bir soru ile Osmanlı’daki bazı önemli olayların (İstanbul’un fethi, Reform hareketleri, Birinci Dünya Savaşı’na giriş gibi) tarihsel sırası sorgulanabilir. Öğrencilerin dönem bilgisine hakimiyeti burada önem kazanır.
• Neden-Sonuç İlişkisi Soruları: Osmanlı tarihi, neden-sonuç ilişkilerinin bolca kurulabileceği bir alan olduğu için, ÖSYM bu tarz sorular sormayı da sever. Örneğin “XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti’nin gerilemesinin temel sebepleri arasında hangisi gösterilebilir?” ya da “Karlofça Antlaşması’nın sonuçlarından biri değildir?” gibi sorular, tarihsel olayların sebeplerini veya sonuçlarını bilen öğrencileri ödüllendirir. Bu tip sorular doğrudan bilgiyle bağlantılı olsa da, öğrencinin yorum gücünü de test eder çünkü seçenekler arasında yakın ifadeler bulunabilir.

Özetle, Osmanlı Tarihi soruları bilgi ve yorumun bir arada olduğu, ayrıca neden-sonuç ve kronoloji bilgisini de ölçen çok yönlü sorulardır. Soru kökleri açık ve müfredata uygundur; ancak seçeneklerdeki çeldiriciler bazen güçlü olabildiğinden öğrenci için orta düzeyde zorluk oluşturabilmektedir. Görsel öğelere dayalı sorular Osmanlı konularında da kullanılmamıştır – örneğin harita ya da minyatür yorumlatma gibi soru tipleri son 5 yılda yok denecek kadar azdır.

İnkılap Tarihi (Atatürk Dönemi)

Türk İnkılap Tarihi, özellikle Milli Mücadele (Kurtuluş Savaşı) dönemi ve Atatürk İlke ve İnkılapları konularını kapsar. Bu bölüm de YKS’de çok yüksek oranda soru almaktadır. Son yıllarda AYT Sosyal Bilimler testlerinde İnkılap Tarihi, soruların yaklaşık üçte birini oluşturmuştur. Nitekim 2022 AYT’de tarih sorularının dağılımı “dört yıllık müfredatın tümüne yayılsa da” özellikle 12. sınıf kazanımlarından (İnkılap Tarihi dersi) 4 soru geldiği belirtilmiştir. 2023’te ise dediğimiz gibi sadece Milli Mücadele konusundan 6 soru sorulmuştur. TYT’de de hemen her yıl 1’er soru Milli Mücadele, 1’er soru Atatürk İlke ve İnkılapları konularından gelerek toplam 2 soruyla bu alan temsil edilmiştir. Bu veriler, İnkılap Tarihi’nin sınavda ne denli merkezi bir yer tuttuğunu göstermektedir.

İnkılap Tarihi soru tipleri bakımından incelendiğinde, soruların önemli bir bölümünün neden-sonuç ilişkisi ve yorum boyutu taşıdığı görülür. Kurtuluş Savaşı’nın gelişimi ve Atatürk dönemi reformları, sebep-sonuç bağlamında öğrencinin bilgisini ölçmek için elverişli konulardır. Örneğin ÖSYM, “Misak-ı Millî kararlarının alınmasında etkili olan gelişmeler hangileridir?” ya da “Lozan Antlaşması’nın sonuçlarından hangisi yeni Türk devletinin bağımsızlık kazanımıyla ilgilidir?” şeklinde neden-sonuç odaklı sorular sormuştur (bu tür sorular doğrudan bilgiyi bilmenin yanı sıra, o bilginin hangi sonuca yol açtığını yorumlama yetisini de gerektirir). Ayrıca kronolojik sıralama da bu konuda önemli olabilmektedir: Sivas Kongresi, Amasya Genelgesi, Erzurum Kongresi gibi Milli Mücadele dönemi olaylarının sırasını karıştırmamak için öğrencinin iyi bir kronoloji bilgisine ihtiyacı vardır. Nitekim bu minvalde sorular da gelmiştir (örneğin, önemli kongre ve genelgelerin doğru sıralamasını sorma şeklinde).

Atatürk İlke ve İnkılapları konusunda sorular genelde yorumlamaya dayalı bilgi soruları şeklindedir. ÖSYM, Atatürk’ün bir sözünü veya bir uygulamasını verip bunun hangi ilke ile ilişkili olduğunu ya da hangi amaca yönelik olduğunu sorabilir. Bu tür sorular, öğrencinin hem Atatürk ilkelerini bilmesini hem de verilen durumu analiz ederek doğru ilkeyi yorumlamasını gerektirir. Örneğin, “Fabrikaların yabancıların elinden alınarak millileştirilmesi” şeklinde bir bilgi verilip bunun Atatürk’ün hangi ilkesi doğrultusunda yapıldığı sorulabilir (burada doğru cevap Devletçilik olmalıdır). Bu şekilde bilgi ve yorum iç içe ölçülmüş olur.

Genel olarak İnkılap Tarihi soruları bilgi yoğunluğu yüksek sorulardır. Uzman analizlerine göre İnkılap Tarihi ile ilgili sorular son yıllarda oldukça seçici (eleme gücü yüksek) bulunmuştur ve “eleyici bilgi soruları” bu alanda çıkmıştır. Örneğin, İnkılap Tarihi’nden bazı sorular geçmiş yıllarda sadece derinlemesine çalışan öğrencilerin cevaplayabileceği ayrıntıdaki bilgileri ölçmüştür. Bununla birlikte bu zor bilgi sorularının yanında yine yorum yapma becerisini sınayan sorular da bulunmaktadır. Sorular müfredatın tüm ünitelerini kapsama eğilimindedir ve özellikle Atatürkçülük konusundan bazen müfredatta yeni eklenen kısımlar olsa da (örn. Atatürk dönemi sonrası gelişmeler), uzmanlar son yıllarda bu yeni ünitelerden soruya pek yer verilmediğini not etmişlerdir. Sonuç olarak, İnkılap Tarihi sorularında başarılı olmak için öğrencinin hem kapsamlı bilgiye sahip olması hem de bu bilgiyi doğru yorumlayabilmesi gerekmektedir.

Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi

Bu kategori, II. Dünya Savaşı’ndan günümüze kadar olan dönemde Türkiye ve dünyadaki gelişmeleri içerir (Soğuk Savaş, Yumuşama Dönemi, 1990’lar ve sonrası gibi konular). Ancak YKS’de Çağdaş Türk ve Dünya Tarihi soruları son beş yılda neredeyse yok denecek kadar az çıkmıştır. 2019, 2020, 2021 ve 2023 yıllarında bu başlıktan hiç soru sorulmamıştır; 2022’de ise müfredat dahilinde II. Dünya Savaşı süreciyle ilgili yalnızca 2 soru yer almıştır. Bu durumun bir nedeni, 12. sınıf müfredatının son konularının (1945 sonrası dünya tarihi) sınav kapsamına dahil edilmemesi yönünde alınan kararlardır (bazı yıllar müfredat kısıtlamaları olmuştur). Nitekim uzman yorumları da İnkılap Tarihi ve Atatürkçülük dersine sonradan eklenen modern ünitelerden soru gelmediğini doğrulamaktadır.

Sayıca az olmakla birlikte çıkan çağdaş tarih soruları, genelde öğrencinin hem Türkiye’nin hem de dünyanın yakın dönem siyasi olaylarına dair bilgisini yoklayan sorulardır. Örneğin, 2022’de gelen bir soruda II. Dünya Savaşı sonrası dönemde Türkiye’nin dış politik konumu ile ilgili bir bilgi ölçülmüş olabilir. Bu tür sorular büyük ölçüde bilgi sorusu şeklindedir – öğrenci ya biliyordur ya bilmiyordur. Ancak ÖSYM bunları da çoğunlukla küçük bir paragraf veya öncüller içinde sunarak yorumlama payı bırakır. Mesela “1945 sonrası iki kutuplu dünya düzeninde Türkiye’nin konumuyla ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?” gibi bir soru, öğrencinin hem Soğuk Savaş bilgisini hem de verilen ifadeyi analiz yeteneğini test eder. Yine de, çağdaş tarih konularında görsel yorumlama (örneğin, döneme ait bir karikatür ya da grafik yorumlatma) pek kullanılmamıştır – bu tarz “yeni nesil” denilen sorular tarih testinde genel olarak nadir görülmektedir. Sorular, diğer tarih konularına kıyasla daha sınırlı olduğundan, bu alanda sürpriz soru tipiyle karşılaşmak da pek beklenmez.

Sonuç olarak: YKS tarih testlerinde son beş yılda soru dağılımı ağırlığı Osmanlı ve İnkılap Tarihi üzerinde yoğunlaşmıştır. İslamiyet öncesinden başlayıp Cumhuriyet’in kuruluşuna kadarki dönem düzenli olarak yoklanırken, II. Dünya Savaşı ve sonrası dönem çok az yer bulmuştur. Soruların yapısına bakıldığında ise yorum ve bilgi unsurlarının her ikisinin de kullanıldığı, ancak baskın olarak bilgi odaklı sorular olduğu söylenebilir. Tarih soruları, müfredatta tanımlanan temel kazanımları ölçmeye yönelik hazırlanmaktadır ve önceki yıllardaki benzer konulara paralel şekilde gelmektedir. Öğrencilerin okuma-anlama ve analiz becerilerini de yoklayan paragraf tarzı sorular yaygın olmakla birlikte, harita veya görsel analizine dayalı sorulara rastlanmamaktadır. Genel zorluk derecesi orta düzeyde olup düzenli çalışan, kavramlara ve kronolojiye hakim öğrencilerin başarılı olabileceği bir sınav ortaya konmaktadır.

Kaynaklar:

1. ÖSYM YKS Tarih soruları konu dağılım verileri (2018–2023)
2. Uzmanların YKS tarih soruları değerlendirmeleri (Hürriyet ve eğitim siteleri)
3. MEB ve OGM tarafından yayımlanan YKS çıkmış sorular dokümanları